Σήμερα, η μουσικοθεραπεία είναι αναγνωρισμένη ως μια αποτελεσματική παρέμβαση για τα αυτιστικά άτομα.Σε χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, ήδη από το 1950-60, η Juliette Alvin και οι Nordoff και Robbins υπέδειξαν με την πρακτική τους την ευεργετικότητα της μουσικοθεραπείας στα αυτιστικά άτομα. Όπως θα δούμε πιο κάτω, η μουσικοθεραπεία μπορεί να ακουμπήσει τα πιο καίρια σημεία αυτής της διαταραχής και να συμβάλει σημαντικά στη βελτίωση βασικών δεξιοτήτων. Έχει παρατηρηθεί πως τα αυτιστικά παιδιά συχνά παρουσιάζουν έντονο ενδιαφέρον και ανταπόκριση στη μουσική. Έτσι, η μουσική είναι ένα πολύ καλό εργαλείο για να δουλέψει κανείς μαζί τους.Η μουσική επικοινωνία με ένα αυτιστικό άτομο είναι περιορισμένη σε σχέση με ένα παιδί με τυπική ανάπτυξη. Παρόλα αυτά, η μουσική μπορεί να διεγείρει και να αναπτύξει πιο σημαντική και πιο παιχνιδιάρικη επικοινωνία στα αυτιστικά άτομα.
Ας μη ξεχνάμε πως η ικανότητα του ανθρώπου να ανταποκρίνεται στη μουσική είναι έμφυτη και τα αυτιστικά παιδιά δεν αποτελούν εξαίρεση!
Πως και γιατί η μουσικοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει τα αυτιστικά παιδιά;
■ Η μουσική προσφέρει κίνητρο και αποτελεί μια φυσική ενίσχυση καθώς τα αυτιστικά παιδιά ανταποκρίνονται σε αυτήν με έναν τρόπο πολύ φυσικό. Δεν χρειάζεται να έχουν ανεπτυγμένες κοινωνικές ή διανοητικές δεξιότητες για να ανταποκριθούν σωματικά ή πνευματικά στη μουσική.
■ Η ελαστικότητα της μουσικής αλλά και η ικανότητα του μουσικοθεραπευτή να συναντά το κάθε άτομο στο επίπεδο που βρίσκεται προσαρμόζοντας τη θεραπεία στα μέτρα του, καθιστά τη μουσικοθεραπεία μια παρέμβαση η οποία μπορεί να προσεγγίσει και να ανταποκριθεί στις ανάγκες του κάθε ατόμου.
■ Η μουσική είναι απολαυστική και μπορεί να προσφέρει θετικές ανθρώπινες εμπειρίες σε ατομικό και οικογενειακό επίπεδο. Συνεδρίες μουσικοθεραπείας με παιδιά και τις μητέρες τους μπορούν να είναι εξίσου ευεργετικές και για τους δύο. Οι δυσκολίες στην επικοινωνία μεταξύ τους δίνουν ιδιαίτερη αξία στις στιγμές όπου μπορούν να παίξουν και να γελάσουν μαζί μητέρα και παιδί. Αυτές οι θετικές στιγμές μπορούν να είναι χρήσιμες κατά τη διάρκεια της εβδομάδας όπου μπορεί να βιώσουν και δύσκολες στιγμές.
■ Η μουσική μπορεί να προάγει την οικειότητα, τη χαλάρωση, τη μάθηση και την αυτοέκφραση.
■ Η μουσικοθεραπεία ενεργοποιεί και αναπτύσσει πολλαπλές αναπτυξιακές δυσκολίες την ίδια στιγμή. Για παράδειγμα, την ίδια στιγμή όπου μέσα από μια δραστηριότητα οξύνεται η λεκτική ανταπόκριση, ταυτόχρονα ενισχύεται η βλεμματική επαφή, ο σωματικός συντονισμός, η λεπτή κινητικότητα και η συναισθηματική έκφραση. Αυτό καθιστά τη μουσικοθεραπεία μια ολιστική παρέμβαση, καθώς μπορεί να αγγίξει διάφορους τομείς της ανθρώπινης ανάπτυξης την ίδια στιγμή.
■ Τα μουσικά στοιχεία και η δομή της μουσικής προσφέρουν στα αυτιστικά άτομα μια αίσθηση ασφάλειας και οικειότηταςμέσα στο μουσικοθεραπευτικό πλαίσιο. Αυτό είναι αναγκαίο και ενθαρρυντικό για την επίτευξη περεταίρω στόχων.
■ Το ρυθμικό στοιχείο της μουσικής έχει την ιδιότητα να οργανώνει τα αισθητηριακά συστήματα των αυτιστικών παιδιών. Η μουσική παρέχει πολύ-αισθητηριακή διέγερση (όραση, ακοή, αφή).
Ανάπτυξη κοινωνικών – επικοινωνιακών δεξιοτήτων στα αυτιστικά παιδιά
Κατά τη διάρκεια της μουσικής δημιουργίας εμπλέκονται πολλές από τις βασικές λειτουργίες της κοινωνικής αλληλεπίδρασης, της επίγνωσης του εαυτού καθώς και της σχέσης του εαυτού μας με τους άλλους. Στη μουσικοθεραπεία χρησιμοποιούνται συχνά: η εναλλαγή σειράς, η μίμηση, το καθρέφτισμα, η ακρόαση, η αμοιβαιότητα και γενικά η ανταπόκριση σε ένα άλλο άτομο. Τα βασικά αυτά στοιχεία της θεραπευτικής διαδικασίας αποτελούν και τη βάση των κοινωνικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων μας. Είναι επομένως σημαντικές δεξιότητες για τον άνθρωπο και μπορούν να οξυνθούν και να αναπτυχθούν με τη μουσικοθεραπεία.
Επίσης, στη μουσικοθεραπεία δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην αμφίδρομη επικοινωνία μέσω της μουσικής. Στην καθημερινότητά τους, τα αυτιστικά άτομα είναι αρκετά απορροφημένα με τον εαυτό τους. Παρόλα αυτά, η «μουσική» τους συμπεριφορά, δηλαδή οι ρυθμοί και οι μελωδίες που δημιουργούν αυθόρμητα, πολύ συχνά είναι άμεσα επηρεασμένες από τη μουσική του θεραπευτή. Από αναλύσεις βίντεο και έρευνες που έχουν διεξαχθεί, παρατηρήθηκε ότι η μουσικοθεραπεία διευκολύνει λειτουργίες όπως η μίμηση και το καθρέφτισμα, στοιχεία τα οποία αποτελούν τις πρώτες και βασικές λειτουργίες της κοινωνικής συμπεριφοράς ενός παιδιού.
Μη-λεκτικοί τρόποι επικοινωνίας
Ένα σημαντικό ποσοστό της ανθρώπινης επικοινωνίας είναι μη-λεκτικό. Μάλιστα δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν πως η επικοινωνία των ανθρώπων στηρίζεται σε μεγαλύτερο βαθμό στους μη-λεκτικούς τρόπους επικοινωνίας και σε μικρότερο βαθμό στη λεκτική επικοινωνία. Είναι σαφώς και τα δύο πολύ σημαντικά καθώς το ένα δουλεύει μαζί με το άλλο.
Μη-λεκτικοί τρόποι επικοινωνίας είναι:
– η έκφραση του προσώπου
– η στάση και η κίνηση του σώματος
– η απόσταση και ο προσωπικός χώρος του καθενός
– το βλέμμα
– ο τόνος της φωνής
Τα μη-λεκτικά στοιχεία είναι πιο άμεσα συνδεδεμένα με τα την ιδιοσυγκρασία αλλά και το συναισθηματικό κόσμο ενός ατόμου. Είναι αυτά που δίνουν πιο λεπτομερείς και εκλεπτυσμένες πληροφορίες για τον άνθρωπο που έχουμε απέναντί μας.
Τα αυτιστικά άτομα αντιμετωπίζουν συχνά μεγάλες δυσκολίες στη λεκτική επικοινωνία και αυτό είναι ένα επιπλέον εμπόδιο στο να συνδεθούν με τους γύρω τους. Στη μουσικοθεραπεία δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στους μη-λεκτικούς τρόπους επικοινωνίας. Ο θεραπευτής αντλεί πολλές πληροφορίες από τη μη-λεκτική συμπεριφορά του θεραπευόμενου και έχοντας τη μουσική ως εργαλείο χρησιμοποιεί τα μη-λεκτικά αυτά στοιχεία για να κτίσει μια πιο επικοινωνιακή και αμφίδρομη σχέση με το παιδί.
Για παράδειγμα, η μουσική μπορεί να δώσει νόημα και σχήμα σε μια συμπεριφορά η οποία δεν είναι καθόλου επικοινωνιακή και αντιθέτως προσφέρει περισσότερη απομόνωση στο άτομο (μια επαναλαμβανόμενη κίνηση χεριών). Καθρεφτίζοντας αυτή τη συμπεριφορά και ταυτίζοντας τη μουσική μαζί της, ο μουσικοθεραπευτής μπορεί να πλησιάσει περισσότερο τον κόσμο του παιδιού. Με τη σειρά του ο θεραπευόμενος, νιώθοντας αυτή την ταύτιση και το πλησίασμα, αισθάνεται ότι κάποιος τον ακούει, τον κατανοεί και θέλει να τον «φτάσει». Αυτό είναι φυσικά ένα πολύ γενικό, υπεραπλουστευμένο και μεμονωμένο παράδειγμα.
Λόγω της έμφασης που δίνεται στους μη-λεκτικούς τρόπους επικοινωνίας, η μουσικοθεραπεία διευκολύνει το χτίσιμο μιας ασφαλούς σχέσης μεταξύ μουσικοθεραπευτή και παιδιού και αυτό είναι μια πολύτιμη δυνατότητα και εμπειρία για τα αυτιστικά άτομα.
Χτίσιμο ανθρωπίνων σχέσεων
Η δυσκολία ανάπτυξης ανθρωπίνων σχέσεων και ασφαλών δεσμών είναι ακόμη μια αδυναμία των ατόμων που βρίσκονται στο αυτιστικό φάσμα. Το κτίσιμο ανθρωπίνων σχέσεων είναι μια από τις βασικότερες ανάγκες που βρίσκονται στον πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης. Η θεραπευτική σχέση που αναπτύσσεται στη μουσικοθεραπεία, προσφέρει ασφάλεια και αίσθηση σταθερότητας στα αυτιστικά παιδιά . Αυτή η αίσθηση ασφάλειας είναι καταλυτική και απαραίτητη για την περαιτέρω ανάπτυξη των πιο εξειδικευμένων θεραπευτικών στόχων.
Χρησιμοποιώντας τη μουσική ως μέσο επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης, διεγείρονται επικοινωνιακές συμπεριφορές όμοιες με αυτές τις πρώτες συναισθηματικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ μητέρας και παιδιού. Αυτές οι πρώτες εμπειρίες επικοινωνίας είναι πολύ σημαντικές για τη μετέπειτα ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων, οι οποίες συχνά είναι αρκετά περιορισμένες λόγω του αυτισμού.
Τι γίνεται κατά τη διάρκεια της θεραπείας;
Αυτή είναι μια πολύ συχνή ερώτηση, η οποία είναι αρκετά δύσκολο να απαντηθεί. Ο θεραπευτής προσαρμόζει τη θεραπεία στις ανάγκες του κάθε παιδιού. Κάθε άτομο είναι ένας διαφορετικός κόσμος, με διαφορετικές ανάγκες.
Υπάρχουν πολλές προσεγγίσεις στη μουσικοθεραπεία, οι οποίες διαμορφώνονται ανάλογα με την εκπαίδευση του μουσικοθεραπευτή, την προσωπικότητά του, αλλά πάνω απ’ όλα τις ανάγκες του εκάστοτε θεραπευόμενου. Οι περισσότερες προσεγγίσεις στηρίζονται στην αυθόρμητη δημιουργία μουσικής, ή πιο σωστά στο μουσικό αυτοσχεδιασμό.
Ο θεραπευτής χρησιμοποιεί διάφορα είδη κρουστών οργάνων, πιάνο, κιθάρα και τη φωνή του έτσι ώστε να ανταποκριθεί δημιουργικά στους ήχους που παράγει ο θεραπευόμενος. Τον ενθαρρύνει να δημιουργήσει και να βρει τη δική του μουσική γλώσσα, το δικό του τρόπο δηλαδή να εκφράζεται μέσα από τους ήχους και τη μουσική. Στόχος είναι να δημιουργηθεί ένα ασφαλές πλαίσιο με μουσικά όργανα και ήχους με τα οποία ο θεραπευόμενος νιώθει άνετα να εκφραστεί, να βιώσει μια μεγαλύτερη ποικιλία συναισθημάτων και να ανακαλύψει πως είναι να βρίσκεται κανείς σε μια αμφίδρομη σχέση και επικοινωνία.
Απλά τραγούδια, μουσικά κομμάτια και στυλ μπορούν να χρησιμοποιηθούν με ελαστικότητα έτσι ώστε να συμβαδίζουν με τη διάθεση αλλά και τις κλινικές και αναπτυξιακές ανάγκες του θεραπευόμενου.
Σε ποιους τομείς είναι ευεργετική η μουσικοθεραπεία στα αυτιστικά παιδιά ;
■ Ενθαρρύνει την ανάπτυξη της επίγνωσης και της επαφής με τον εαυτό, οδηγώντας σε μια πιο ‘εξωστρεφή’ κοινωνική συμπεριφορά.
■ Διεγείρει και αναπτύσσει την επικοινωνιακή χρήση της φωνής και των προ-λεκτικών διαλόγων με ένα άλλο άτομο, εδραιώνοντας το νόημα και τη σχέση τα οποία συνοδεύουν την ανάπτυξη του λόγου.
■ Αυξάνει την ανεκτικότητα του παιδιού στον ήχο.
■ Αναπτύσσει την ανεκτικότητα και ικανότητα του παιδιού για αμφίδρομη επικοινωνία.
■ Προσφέρει την ευκαιρία για κοινή εστίαση της προσοχής του παιδιού μαζί με ένα άλλο άτομο καθώς και άλλες συναισθηματικές ανάγκες που καλύπτονται κατά τη θεραπευτική διαδικασία.
■ Μπορεί επίσης να βοηθήσει τους γονείς των αυτιστικών παιδιών, βελτιώνοντας τις σχέσεις μεταξύ γονιών και παιδιού και αναπτύσσοντας θετικές αλληλεπιδράσεις.
Έχει λοιπόν πολλά να προσφέρει η μουσικοθεραπεία στα αυτιστικά παιδιά. Η μουσικοθεραπεία, ως ολιστική παρέμβαση, βλέπει τα αυτιστικά παιδιά ως ένα όλον. Στοχεύει στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και βελτίωση λειτουργιών που σχετίζονται με το σώμα αλλά και το πνεύμα. Όσο πιο νωρίς γίνει η διάγνωση και η παρέμβαση ενός αυτιστικού παιδιού, τόσο το καλύτερο για τη μετέπειτα ανάπτυξή του.
Τα αυτιστικά παιδιά αντιμετωπίζουν ιδιαίτερη δυσκολία στις επικοινωνιακές και κοινωνικές δεξιότητες που έχουν προαναφερθεί. Η μουσικοθεραπεία, ως μη-απειλητική παρέμβαση, έχει τη δυνατότητα να αφυπνίσει και να επαναπροσδιορίσει αυτές τις λειτουργίες μέσα από το παιχνίδι, τη δημιουργία, τη δραματικότητα και την έκφραση.
Αντωνία Χατζηευτυχίου, Μουσικοθεραπεύτρια www.paidiatros.com
www.4disabled.gr
http://eidikospaidagogos.gr/mousiki-autistika-paidia/
.webp)
.jpg)
